ॐ नम: शिवाय

नेपाली समाजमा नारीको स्थान र सम्मान (Respect) को विषयमा विभिन्न व्याख्या (Interpretations) र विश्वासहरू प्रचलित छन्। वैदिक शास्त्र (Vedic Scriptures) हरूमा नारीसँग दूरी (Distance) राख्नुपर्ने नियमको चर्चा हुन्छ। यो नियम के सबैका लागि हो? साथै, नारीको मुक्तिको मार्ग (Path to Liberation) कस्तो हुन्छ? यी प्रश्नहरूले हाम्रो समाजमा गहिरो जिज्ञासा (Curiosity) जगाउँछन्, तर यस्ता विषयमा पर्याप्त छलफल (Discussion) भएको देखिँदैन। आज हामी वैदिक ऋचाहरूको आधारमा नारीको स्थान, जीवनको महत्व, र मुक्तिको मार्गबारे गहिरो खोज (Exploration) गरौँ।

वैदिक शास्त्र (Vedic Scriptures) मा साधु (Sadhu) भनेको त्यस्तो व्यक्ति हो, जसले संसारको मोह-माया (Worldly Attachments), परिवार (Family), धन-सम्पत्ति (Wealth), र भौतिक सुख (Material Comforts) लाई पूरै त्यागेर (Renounce) आत्मज्ञान (Self-Realization), मोक्ष (Liberation), र ईश्वर (God) को प्राप्तिका लागि जीवन समर्पित गर्छ। साधुहरूले कठिन तपस्या (Austerity), ब्रह्मचर्य (Celibacy), वैराग्य (Detachment), र धार्मिक अनुशासन (Discipline) को पालन गर्छन्। उनीहरू समाजलाई धर्म (Righteousness), सदाचार (Virtue), र ज्ञान (Knowledge) को बाटो देखाउँछन्। वेद-शास्त्र (Scriptures) को प्रचार गर्छन् र आफ्नो जीवन तप (Penance) र ईश्वरभक्ति (Devotion) मा बिताउँछन्। साधुहरूलाई कहिलेकाहीँ सन्यासी (Sannyasi), जोगी (Yogi), वा वैरागी (Ascetic) पनि भनिन्छ। उनीहरूको मुख्य लक्ष्य आत्मज्ञान र मोक्ष प्राप्त गर्नु हो, जसका लागि उनीहरूले संसारका सबै बन्धन (Bonds) त्याग्छन्।

अर्कोतर्फ, गृहस्थ (Householder) जीवन भनेको वैदिक शास्त्रअनुसार घर-परिवारमा बसेर सामाजिक र धार्मिक कर्तव्य (Duties) पूरा गर्ने जीवन हो। चतुराश्रम (Four Ashramas) मा गृहस्थ आश्रम दोस्रो चरण हो, जुन प्रायः २५ देखि ५० वर्षको उमेरमा हुन्छ। यो समयमा व्यक्तिले विवाह (Marriage), सन्तान (Children), धन कमाउने (Earning Wealth), दान (Charity), अतिथि सत्कार (Hospitality), यज्ञ-पूजा (Rituals), शास्त्र अध्ययन (Scriptural Study), र समाजसेवा (Social Service) गर्छ। गृहस्थ आश्रमलाई सबै आश्रमहरूको आधार (Foundation) मानिन्छ, किनभने ब्रह्मचर्य (Student Life), वानप्रस्थ (Hermit Life), र सन्यास (Renunciate Life) सबै गृहस्थको सहयोगमा चल्छन्। गृहस्थ जीवनमा धर्म (Duty), अर्थ (Wealth), काम (Desire), र मोक्ष (Liberation) — यी चार पुरुषार्थ (Four Aims of Life) लाई सन्तुलनमा राख्नुपर्छ। 

वैदिक शास्त्र (Vedic Scriptures) हरूले साधु (Sadhu) र गृहस्थ (Householder) जीवनका लागि फरक-फरक नियम (Rules) बनाएका छन्। साधुहरूले संसार (World), गृहस्थी (Family Life), र नारीसँगको सम्पर्क (Interaction with Women) त्याग्छन्, किनभने उनीहरूको जीवन मोक्ष (Liberation) र आत्मज्ञान (Self-Realization) मा केन्द्रित हुन्छ। यजुर्वेद (अध्याय २३, मन्त्र ३०) मा भनिएको छ: 

"सर्वं विश्वेन संनादति यत् सन्यासेन संनादति।"

अर्थात्, सन्यासीले संसारका बन्धन (Bonds) त्यागेर आत्माको शुद्धि (Purification of Soul) मा ध्यान दिन्छ। त्यसैले, साधुहरूका लागि नारीसँग दूरी (Distance) राख्नु अनिवार्य छ, किनभने उनीहरूको लक्ष्य संसारिक मोह (Worldly Attachments) बाट मुक्ति हो। 

तर, गृहस्थ जीवनमा नारीको उपस्थिति (Presence) अनिवार्य छ। नारी बिना धार्मिक (Religious), सामाजिक (Social), वा सांस्कृतिक (Cultural) कार्यहरू पूर्ण हुँदैनन्। ऋग्वेद (१०.८५.४६) मा लेखिएको छ: 

"पत्नी सहित यज्ञः सम्पूर्णति, यया सहितं विश्वं विश्वेन संनादति।"

अर्थात्, पत्नी (Wife) को सहभागिता (Participation) बिना यज्ञ (Yajna) अधुरो हुन्छ, र नारीको साथले विश्वको सन्तुलन (Balance) कायम रहन्छ। रामायणमा भगवान रामले सीताको अभावमा यज्ञ गर्न नसकेको प्रसङ्गले यो कुरा स्पष्ट गर्छ। सीता बिना रामले सुनको मूर्ति (Golden Statue) बनाएर यज्ञ गरे, तर त्यो अपूर्णताको प्रतीक (Symbol) बन्यो।

नारीलाई वैदिक शास्त्रले देवीको रूपमा सम्मान (Respect) गर्नुपर्ने बताउँछ। मनुस्मृति (३.५६) मा भनिएको छ: 

"यत्र नार्यस्तु पूज्यन्ते रमन्ते तत्र देवताः।

यत्रैतास्तु न पूज्यन्ते सर्वं तत्राफलं क्रिया।"

अर्थात्, जहाँ नारीको पूजा (Worship) र सम्मान हुन्छ, त्यहाँ देवताहरू रमाउँछन्, तर अपमान (Disrespect) भएमा कुनै कार्य सफल हुँदैन। यो ऋचा (Hymn) ले नारीको सम्मानलाई समाजको समृद्धि (Prosperity) सँग जोड्छ। 

नारीलाई माता (Mother), बहिनी (Sister), र छोरी (Daughter) को रूपमा पूजा गर्नुपर्छ। यजुर्वेद (६.१७) मा लेखिएको छ: 

"माता सर्वं विश्वस्य मूलं, यया विश्वं संनादति।"

अर्थात्, माता विश्वको आधार (Foundation) हो, जसले सृष्टिको सन्तुलन राख्छ। आमाको माया (Mother’s Love) र स्नेहले बालबालिकाको चरित्र (Character) निर्माण हुन्छ। आमाको माया नपाएका बच्चाहरूमा गलत प्रवृत्ति (Negative Traits) विकास हुने सम्भावना हुन्छ। बहिनीले दाजुभाइको दीर्घायु (Longevity) को कामना राखी उपवास (Fasting) गर्छिन्, र छोरीलाई घरको इज्जत (Honor) र लक्ष्मी (Lakshmi) मानिन्छ। 

नारीको मुक्तिको मार्ग (Path to Liberation) उनको कर्तव्य (Duty) र धर्म (Righteousness) सँग जोडिएको छ। भागवत गीता (९.३२) मा भगवान कृष्ण भन्नुहुन्छ: 

"मां हि पार्थ व्यपाश्रित्य ये‌ऽपिස: स्त्रियो वैश्यास्तथा शूद्रास्ते‌ऽपि यान्ति परां गतिम्।"

अर्थात्, जो मेरो शरणमा (Surrender to God) आउँछ, चाहे नारी (Women), वैश्य (Vaishya), वा शूद्र (Shudra) होस्, सबैले परम गति (Supreme Liberation) प्राप्त गर्छन्। यो श्लोकले नारी र पुरुषलाई मोक्षको समान अधिकार (Equal Right) भएको बताउँछ। 

भगवद्गीता (Bhagavad Gita) ९.३२ ले स्पष्ट सन्देश (Message) दिन्छ कि चेतनाको उच्चतम स्तर (Higher Consciousness) अर्थात् ईश्वरको शरण (Surrender to God) प्राप्त गर्ने सबैलाई मोक्ष (Liberation) को अधिकार छ। यो कुनै जाति (Caste), लिङ्ग (Gender), वा व्यवसाय (Occupation) मा आधारित नभई आध्यात्मिक समानता (Spiritual Equality) मा निर्भर हुन्छ। यो श्लोक (Verse) मा नारी (Women) लाई छुट्टै उल्लेख गरिएको छ, किनभने वैदिक कालमा (Vedic Era) महिलाहरूले धार्मिक अनुष्ठान (Religious Rituals) मा सक्रिय भूमिका (Active Role) खेल्थे। तर, सन्तानको पालनपोषण (Childcare) को जिम्मेवारीले गर्दा उनीहरू कमै सन्यास (Renunciation) मा जान्थे। त्यसैले, उनीहरूलाई प्रेरित (Encourage) गर्न यो उल्लेख जरुरी थियो। उपनिषद् (Upanishads) मा गार्गी (Gargi) र मैत्रेयी (Maitreyi) जस्ता विदुषीहरू (Female Scholars) यसका उदाहरण हुन्। 

"स्त्री" (Women) शब्द भगवद्गीतामा नारीको पुरुषसरह अधिकार (Equal Rights) को सन्दर्भमा आएको छ। नारीहरूलाई क्षेत्रीय (Kshatriya - Protection) र ब्राह्मण (Brahmin - Teaching, Leadership) पेसामा पुरुष बराबर सहभागी हुन प्रेरित (Encouraged) गरिन्थ्यो। यसका लागि ज्ञान (Knowledge), ध्यान (Meditation), र धार्मिक औपचारिकता (Religious Practices) मा समान सहभागिता जरुरी थियो।

मनुस्मृति (१०.६५) मा भनिएको छ: 

"शूद्रो ब्राह्मणतां एति ब्राह्मणश्चैति शूद्रताम्।"

अर्थात्, उत्तम गुण (Qualities) ले शूद्र (Shudra) गुण प्राप्त गर्दछ। निकृष्ट कर्म (Inferior Actions) ले ब्राह्मण शूद्र गुणमा रुपान्तरित हुन्छ। यो वैदिक सिद्धान्त (Principle) ले वर्ण (Varna) कर्म, ज्ञान (Vidhya) र गुणमा आधारित भएको बताउँछ। जन्मको आधारमा (Birth) होइन। 

भारतको सर्वोच्च अदालतको (Supreme Court) २०२४ को फैसला (Judgment) ले पनि यही कुरा पुष्टि गर्छ। २०२४ अगस्टमा आएको भारतको सर्वोच्च अदालतको फैसला लेख्दछ भारतीय संविधानले जाति प्रथा वर्णव्यवस्था लाई (Varna System) मान्यता दिन्छ। कारण यसमा अनुसूचित जाति (Scheduled Castes) धारा ३४१ उल्लेख भएको छ। वर्णव्यवस्था मूलतः गुण र कर्ममा आधारित थियो। जन्ममा होइन। त्यसैले धारा ३४१ अनुरूपको जाति प्रथाले समानताको अधिकारलाई (Right to Equality) उल्लङ्घन नगर्ने हुँदा त्यसलाई असंवैधानिक घोषित गर्न सकिँदैन। भारतकै मद्रास उच्च अदालतको २०२४ को फैसलामा समेत भनिएको छ आधुनिक चलन चल्तीमा आएको जाति प्रथा (Modern Caste System) एक शताब्दी भन्दा पुरानो छैन।

प्राचीन वर्णव्यवस्थाको (Ancient Caste System) मान्यतालाई वर्तमान समस्या निम्त्याउने आधुनिक चलन चल्तीमा ल्याइएको प्राचीन वर्णव्यवस्थाको मर्म विपरीतको व्याख्याले जन्मेको दोषको (Misinterpretation) लागि दोषी ठहर्‍याउन मिल्दैन।

वैदिक दर्शनमा पहिचान भए अनुरूप चेतनाको उन्नतिसँगै मानिसको सामाजिक महत्त्व र जिमवारिको पद वा स्थान परिवर्तनशील रहन्छ भन्ने सिद्धान्त वैज्ञानिक छ। त्यसैको आधारमा आएको भगवद्गीता ९.३२ को मूल सार हो ईश्वरको शरणमा जाने कुनै पनि व्यक्तिले (स्त्री, वैश्य वा शूद्र) सबै मोक्ष प्राप्तिको लागि हकदार छन्।

जुन वैदिक व्यवस्थामा रहेको लचिलोपन र आध्यात्मिक समानताको परिचय दिन प्रशस्त छ। जहाँ जाति वा लिङ्ग होइन ज्ञान, कर्म र भक्तिले अत्यधिक महत्त्व पाउँछ भन्ने प्रस्ट गर्दछ।

बृहदारण्यक उपनिषद् (Brihadaranyaka Upanishad) मा भनिएको छ: 

"ज्ञानेनैव तु कैवल्यम्।"

अर्थात्, ज्ञान (Knowledge) ले नै मुक्ति (Liberation) प्राप्त हुन्छ। भगवद्गीता ९.३२ को मूल सन्देश यही हो कि ईश्वरको शरणमा जाने जोकोही— नारी, वैश्य (Vaishya), वा शूद्र—सबै मोक्षका हकदार छन्।

यो वैदिक व्यवस्थाको लचिलोपन (Flexibility) र आध्यात्मिक समानता (Spiritual Equality) को पहिचान हो, जहाँ जाति वा लिङ्ग होइन, ज्ञान, कर्म (Action), र भक्ति (Devotion) ले महत्त्व राख्छ। 

नारीको मुक्ति (Liberation) उनको कर्तव्यनिष्ठा (Duty), ज्ञान, प्रेम (Love), र धर्म (Righteousness) मा आधारित छ। गृहस्थ जीवन (Householder Life) मा पत्नी (Wife) को रूपमा, उनले धर्म, यज्ञ (Yajna), र समाजसेवा (Social Service) गर्छिन्। माताको रूपमा (As a Mother), उनले सन्तानलाई संस्कार (Values) र नैतिकता (Morality) सिकाउँछिन्। यी कार्यहरूले उनलाई मोक्षको मार्गमा (Path to Liberation) अग्रसर बनाउँछ। 

वैदिक व्यवस्थामा वर्ण (Varna) जन्ममा होइन, कर्म (Action), गुण (Qualities), र ज्ञान (Knowledge) मा आधारित हुन्छ।

वैदिक कालमा नारीहरूले धार्मिक अनुष्ठान (Rituals) मा सक्रिय भूमिका (Active Role) खेल्थे। गार्गी र मैत्रेयी जस्ता विदुषीहरू (Female Scholars) यसका उदाहरण हुन्। नारीको मुक्ति उनको कर्तव्यनिष्ठा (Duty), ज्ञान, प्रेम (Love), र धर्ममा आधारित छ। गृहस्थ जीवनमा पत्नीले धर्म, यज्ञ, र समाजसेवा (Social Service) गर्छिन्, र माताको रूपमा सन्तानलाई संस्कार (Values) सिकाउँछिन्, जसले उनलाई मोक्षको मार्गमा डोर्‍याउँछ। 

वैदिक शास्त्रहरूले नारीको सम्मानलाई समाजको समृद्धि र सन्तुलनको आधार मानेका छन्।

नारीलाई सम्मान नगर्ने घर वा समाजमा असल सन्तान (Virtuous Offspring)  र राम्रो चरित्र (Good Character) को विकास हुँदैन। बरु, त्यस्तो ठाउँमा दुष्कर्मी (Wicked) र राक्षसी प्रवृत्ति (Demonic Tendencies) भएका मानिसहरू जन्मिन्छन्। शास्त्रहरूले चेतावनी (Warning) दिन्छन् कि नारीको माया, विशेषगरी आमाको माया (Mother’s Love) नपाएका बालबालिकाहरूमा गलत प्रवृत्ति (Negative Traits) विकास हुने सम्भावना बढ्छ। आमाको स्नेह (Affection) र हेरचाहले नै बालबालिकाको नैतिक र भावनात्मक विकास (Moral and Emotional Development) हुन्छ। 

वैदिक शास्त्र (Vedic Scriptures) हरूले नारीको सम्मान (Respect) लाई समाजको आधार मानेका छन्। नारीको अपमान (Disrespect) गर्ने समाजको पतन (Downfall) निश्चित छ।

मनुस्मृति (३.५७) मा स्पष्ट लेखिएको छ: 

"यत्र नार्यो न संनादति, तत्र सर्वं विनश्यति।"

अर्थात्, जहाँ नारीको सम्मान हुँदैन, त्यहाँ सबै कुरा नष्ट (Destroyed) हुन्छ। शास्त्रहरूले चेतावनी (Warning) दिएका छन् कि नारीलाई पीडा (Pain) दिने वा अपमान गर्ने व्यक्तिले नरक (Hell) भोग्नुपर्छ। साथै, छोरीको विवाह (Marriage) सुपात्र (Worthy Person) सँग नगर्ने पितालाई पाप (Sin) लाग्छ भन्ने कुरा पनि शास्त्रमा उल्लेख छ। 

आजको नेपाली समाजमा नारीमाथि हुने हिंसा (Violence), अपमान र भेदभाव (Discrimination) का घटनाहरूले हामीलाई यो कुरा सम्झाउँछ। जबसम्म हामी नारीलाई सम्मान र समानता (Equality) को दृष्टिकोणले हेर्दैनौँ, हाम्रो समाजले सच्चा समृद्धि (Prosperity) र शान्ति (Peace) प्राप्त गर्न सक्दैन।

नारी बिना समाज, संस्कृति (Culture), र धर्म (Religion) अपूर्ण हुन्छ। धार्मिक अनुष्ठान (Rituals) होस् वा सामाजिक कार्य (Social Activities), नारीको सहभागिता (Participation) अनिवार्य छ।

अथर्ववेद (१४.२.१८) मा भनिएको छ: 

"स्त्री सहितं विश्वं संनादति, यया विश्वं समृद्धति।"

अर्थात्, नारीको सहभागिताले विश्व समृद्ध (Prosperous) हुन्छ। उदाहरणका लागि, यज्ञ (Yajna), पूजा (Worship), वा अन्य अनुष्ठानमा पत्नी (Wife) को सहभागिता बिना ती कार्यहरू अधुरो (Incomplete) मानिन्छन्। 

नेपाली समाजमा पनि नारीहरूले हरेक क्षेत्रमा आफ्नो योगदान दिएका छन्। चाहे त्यो घरको व्यवस्थापन होस्, सन्तानको लालनपालन होस् वा सामाजिक कार्यहरू, नारीको भूमिका अतुलनीय छ।

वैदिक शास्त्र (Vedic Scriptures) मा भनिएको छ कि नारीको सम्मान (Respect) नगर्ने समाजमा दुष्कर्मी (Wicked) जन्मिन्छन्। यो दावीलाई फ्रायड (Freud) र आधुनिक मनोविज्ञान (Psychology) का अध्ययन (Studies) ले समर्थन (Support) गर्छन्। फ्रायडको अवलम्बन सिद्धान्त (Attachment Theory) अनुसार शिशुको प्रारम्भिक भावनात्मक बन्धन (Emotional Bond) आमासँग हुन्छ, जुन पछिका सम्बन्ध (Relationships) को आधार बन्छ। आमाको अनुपस्थिति (Absence) वा उपेक्षा (Neglect) ले "विच्छेदन चिन्ता" (Separation Anxiety) जन्माउँछ, जसले बालकको भावनात्मक विकास (Emotional Development) मा दीर्घकालीन नकारात्मक प्रभाव (Long-term Negative Impact) पार्छ।

आधुनिक अनुसन्धानले (Research) पुष्टि गर्छ कि आमाको स्नेह (Affection) नपाएका बच्चाहरूमा भावनात्मक नियमन (Emotional Regulation) को कमी, आक्रामक व्यवहार (Aggressive Behavior) को सम्भावना, र सामाजिक समायोजन (Social Adjustment) मा कठिनाइ हुन्छ। 

नारीको सम्मान र सामाजिक विकास (Social Development) पनि आपसमा जोडिएका छन्। सामाजिकीकरण (Socialization) को प्रभावले बालकले परिवारबाट लिङ्ग-आधारित भूमिका (Gender-based Roles) र व्यवहार सिक्छ। नारीप्रति असमान व्यवहार (Discriminatory Behavior) ले बालकमा भेदभावपूर्ण मानसिकता (Prejudiced Mindset) विकास गर्छ।

अनुकरण सिद्धान्त (Imitation Theory) अनुसार बच्चाहरूले आमा वा महिला सदस्यप्रति गरिएको असम्मान (Disrespect) लाई नक्कल (Imitate) गर्छन्, जसले लिङ्गीय हिंसा (Gender-based Violence) को चक्र (Cycle) सिर्जना गर्छ र सामाजिक सम्बन्ध (Social Relationships) मा विषमता (Inequality) बढाउँछ।

वैज्ञानिक प्रमाण (Scientific Evidence) ले यो कुरालाई थप पुष्टि गर्छ। न्यूरोवैज्ञानिक अध्ययन (Neuroscientific Studies) का MRI स्क्यान (MRI Scans) ले देखाउँछ कि आमाको स्नेह नपाएका व्यक्तिहरूको प्रीफ्रन्टल कर्टेक्स (Prefrontal Cortex - नैतिक निर्णय केन्द्र) कम सक्रिय (Less Active) हुन्छ। हार्भर्ड विश्वविद्यालय (Harvard University) को २०२३ को दीर्घकालीन अध्ययन (Long-term Study) ले पुष्टि गर्छ कि आमाको माया नपाएका बालकहरूमा किशोरावस्थामा (Adolescence) अपराधिक प्रवृत्ति (Criminal Tendencies) चार गुणा बढी हुन्छ।

निष्कर्षमा, फ्रायडको मनोलैंगिक विकास सिद्धान्त (Psychosexual Development Theory) र आधुनिक सामाजिक मनोविज्ञान (Social Psychology) ले नारीको सम्मान र आमाको स्नेहलाई स्वस्थ व्यक्तित्व विकास (Healthy Personality Development) को आधारभूत आवश्यकता (Fundamental Requirement) मानेका छन्।

यी वैज्ञानिक आधार (Scientific Basis) ले वैदिक चेतावनी (Vedic Warning) — "नारीको सम्मान नगर्ने घरमा दुष्कर्मी जन्मिन्छ" — लाई आधुनिक विज्ञान (Modern Science) ले समर्थन गरेको प्रमाणित (Proven) गर्छ। 

वैदिक शास्त्र (Vedic Scriptures) हरूले गृहस्थ जीवन (Householder Life) लाई मानव अस्तित्व (Human Existence) को आधार (Foundation) मानेका छन्, जहाँ सन्तानोत्पत्ति (Procreation) लाई पवित्र धार्मिक कर्तव्य (Sacred Duty) को रूपमा व्याख्या (Described) गरिएको छ।

मनुस्मृति (३.७७-८०) मा भनिएको छ: 

"यथा वायुं समाश्रित्य वर्तन्ते सर्वजन्तवः, तथा गृहस्थमाश्रित्य वर्तन्ते सर्व आश्रमाः।"

अर्थात्, जसरी सबै प्राणी (Creatures) वायु (Air) मा आश्रित छन्, त्यसैगरी सबै आश्रम (Ashramas) गृहस्थमा निर्भर (Dependent) छन्।

बृहदारण्यक उपनिषद् (६.४.१७) मा लेखिएको छ:

"अथ यदेतद्रेतः सिञ्चति तदेव वीर्यं तदेव प्रजननम्।"

अर्थात्, शुक्राणुको सिँचाइ (Semen Release) नै वीर्य (Vital Energy) र प्रजनन (Reproduction) को मूल हो, जसले शारीरिक सम्बन्ध (Physical Union) लाई सृष्टिको अविच्छेद्य अंग (Integral Part) मानेको छ। 

यो कर्तव्यको उपेक्षा (Neglect) ले धार्मिक (Religious), सामाजिक (Social), र आध्यात्मिक (Spiritual) दुष्परिणाम (Consequences) निम्त्याउँछ।

तैत्तिरीय उपनिषद् (१.११.४) मा चेतावनी (Warning) दिइएको छ: 

"प्रजया हीना प्रजापतिमाप्नोति।"

अर्थात्, सन्तान (Offspring) बिना व्यक्ति प्रजापतिको ऋण (Debt to Prajapati) मा बाँधिन्छ, जसले पितृऋण (Ancestral Debt) चुक्ता हुँदैन।

विष्णु पुराण (३.९.३१) मा भनिएको छ:

"पुत्रैः पितॄन् प्रीणयति।"

अर्थात्, पुत्रैः (Son / Daughter) ले पितृहरू (Ancestors) लाई तृप्त (Satisfy) गर्छ। यो सिद्धान्तले सन्तानोत्पत्तिलाई मानव अस्तित्वको सार तत्त्व (Core Essence) ठान्छ। त्यसैले, गृहस्थ आश्रममा यौन सम्बन्ध (Sexual Union) केवल इच्छापूर्ति (Desire Fulfillment) होइन, बरु "धर्मस्य मूलं प्रजा" (Procreation is the Root of Dharma) अर्थात् "धर्मको मूल आधार प्रजा (सन्तान) हो भन्ने वैदिक सिद्धान्त (Principle) को पूर्ति हो। 

वैदिक शास्त्र (Vedic Scriptures) हरूले नारीलाई सम्मान (Respect), पूजा (Worship), र सहभागिता (Participation) को उच्च स्थान दिएका छन्। नारीसँग दूरी (Distance) राख्ने नियम केवल साधु (Sadhus) हरूका लागि हो, गृहस्थ जीवन (Householder Life) अपनाउनेहरूका लागि होइन। नारी बिना गृहस्थ जीवन, धर्म (Religion), संस्कृति (Culture), र समाज (Society) अपूर्ण हुन्छ।