यसपटक भाइरस र बेलायती विज्ञ नामका बन्ठेहरु मुक्त एनआरएनएको खोजी ।

अगतिला वाट मुक्ति पाउनु आगामी एनआरएनए चुनावको चुनौती!

एनआरएनएको केन्द्रीय नेतृत्वको चुनाव आएको बारे विदेशमा रहेर आफ्नो दक्षताको क्षेत्रमा शिखर चुमेका प्रवासी नेपालीहरू प्राय सबैको एकै प्रकारको प्रतिक्रिया हुन्छ “यो एनआरएनए भन्ने सङ्गठन लाई प्रवासी नेपालीको सङ्गठन बनाउन अब यहाँ राम्रा मान्छे जानु पर्‍यो भनेर हुँदैन। त्यो त त्यसको विधानले नै लगभग दिँदैन। बरु उल्टो यसका केन्द्रीय नेतृत्वमा रहेर यो संस्थाको भाइरसको रूपमा संस्थालाई गुदी वाट नै सकेकाहरू वाट उपचार खोज्नु जरुरी छ। उक्त उपचार हुने सकेछ भने मात्र एनआरएनएलाई प्रवासी नेपालीको प्रतिनिधि संस्था कसरि बनाउने भन्ने सोच्न सकिन्छ। अन्यथा यो बारे कुरा गर्नु र यसका कार्यक्रमहरू हामी जस्ता प्रवासी नेपालीले योगदान दिन खोज्दा उक्त योगदानको हैसियत मुर्दा माथिको कात्रोको हुने प्रस्ट छ। ” भन्ने उत्तर मिल्ने गर्दछ। उम्रिन र राम्रो सँग फक्रन नपाउँदै आज किन एनआरएनए  प्रवासी नेपालीको हुन सकेको छैन त्यो बारे यसको पृष्ठ भूमि जान्न जरुरी छ।

प्रवासी नेपाली मिलेर नेपालको विकास गर्ने नाराले गठन गरिएको भनिएको एनआरएनएमा एकताका प्रवासी धनाढ्य नेपालीहरूको बिगबिगी रहयो। नेपाल वाट विदेशमा गएर अत्यधिक धन कमाएकाहरूले मुलुकको विकास गर्ने छन् भन्ने विश्वास नेपाल सरकारका उच्च अधिकारी, सीमित राजनेताहरू, मुलुकका अर्थ विज्ञ, उद्यमशीलता बुझेका भनिएका वरिष्ठहरूको समेत ठुलो भ्रम रहयो।

विदेशमा प्रवासी नेपालीले कमाएको धनले मुलुकमा पैसाको छेलो खेलो हुने भ्रममा तत्कालीन महाराज, अर्थ मन्त्रीहरू समेतमा परेकाले उनीहरूले आँखा चिम्लेर प्रवासी नेपालीको स्वागतको लागि रातो कार्पेट बिछाए । दिनहरू बित्दै गए । रात बित्यो अग्राख पलायो । नेपाली माटो चिनेका प्रशासक, नेता, व्यापारी र अर्थ विज्ञहरू सबैमा विदेशमा बसेर कमाइएको भनिएको धनले मुलुकको विकासमा शून्य दशमलव पछाडी चार शून्य अनि एक पनि योगदान नरहेको प्रस्ट बुझे।

नेपालमा बसेर गिट्टी  कुटेको कामले दिने जति योगदान समेत विदेशमा बसेर आर्जन गरेको सम्भ्रान्तताले दिँदैन भन्ने अनुभव वाट नेपालमा रहेका नेपालीहरू लाई समेत सिक्ने मौका मिल्यो।

यो बुझाइले हामी सानो हुँदा हाम्रा वैदिक संस्कृतिमा हुर्किनु भएको हाम्रा बुडी आमाहरू “बाबु दैनिक सय कमाएर विदेशीको घरमा सुनकै छानो हाल्ने काम लाई समेत आफ्नै घरमा एउटा ढुङ्गोको सिँढी बनाउने र आफ्नो खरको छाना ढुङ्गाको छानाले फेर्ने कामले जित्छ” किन भन्ने गर्नु भएको रहेछ भनेर प्रत्यक्ष जान्ने अवसर मिल्यो।

जब दिनहरू बित्दै गयो, तब थाहा लग्यो मुलुकको विकासको लागि विदेश वाट कानुनी बाटो वाट आउने आम्दानी भन्दा आफ्नै मुलुकको थोरै घर खेत समेत बेचेर र धेरै राजस्व र विदेशी विनिमयमा अपचलन भएर गैर कानुनी बाटो वाट नेपाली सम्पत्ति विदेश पुग्ने दर दश गुणाले धेरै हुने रहेछ।

जुन दरमा नेपाली बैकमा प्रवासी नेपालीले पठाएको रकम जम्मा हुने क्रम देखियो त्यो भन्दा डरलाग्दो विदेशी बैङ्कमा नेपाली पैसा जम्मा हुँदै गरेको चित्र प्रष्टिन थाल्यो।

यसमा कसको भूमिका के छ त्यो बारे सजिलै यथार्थ बाहिरिने हाल देखिँदैन।

एकातर्फ मुलुकको अर्थ व्यवस्थाले एनआरएनएमा एकाधिकार जमाएर बसेको सिमित नेपाली मूलका बेदेशी सम्भ्रान्त वर्गको सङ्गठन मार्फतको नेपालको विकासमा भएको कुल योगदान पईन्ट जिरो जिरो जिरो जिरो एक प्रतिशत समेत नरहेको महशुस गर्दै थियो। अर्को तर्फ, नेपाली जनताको मन र मस्तिष्कमा एनआरएनए भनेको विदेशमा रहेको सिमित एलाइट  समूह दसैँ तिहारमा नेपाल झुल्कने र विकास र उन्नतिको गफ हाँक्ने वर्गको प्रतिनिधित्व गर्ने सङ्गठन रहेकोको छाप छोडी रहेको थियो।

यसै बिच कुनै पनि मुलुकको विकासमा उक्त मुलुकको प्रवासी धनाढ्यहरूको भूमिका बारे संसार भर चासो बढ्यो।

खोजीमा सन्सारमा त्यस्तो रकमले उन्नति गरेको एउटा मुलुक पनि भेट्न सकिएन। प्राय जसो प्रवासीको रुपमा आफ्नै मुलुक फर्किएका भनिने केही धनाढ्यहरु  आफू रहेको मुलुकमा आफ्नो सुरक्षा देखेनन् अथवा कुनै कारणले उनीहरू टिकेनन् तब आफ्नै जन्म भूमि फर्केर त्यहाँ रहेका स्थापित उद्यमको तुलनामा धेरै सुविधा लिएर त्यहाँको बजार लाई आफू सहज बनाउने क्रममा यस्ता सङ्गठनहरू प्रयोग गर्न उपयोगमा ल्याएको देखिन्थ्यो। त्यसको उदाहरण अफगानिस्थान र भारत समेत थियो।

नेपालमा समेत त्यो तथ्य सत्यताको नजिक रहेको कतिपय ले महसुश गरे। मुलुक ती अबधारणाहरु बिस्तारै महशुस गर्दै थियो।

त्यसै बीच विदेशमा श्रम गर्न गएका प्रवासी नेपाली र विदेश बसे पनि आफ्नो जन्मस्थानमा रहेका परिवारका कारण, विदेशमा नटिक्ने निश्चित भएर वा विदेश भन्दा स्वदेशमा व्यवसाय सहज लगेर गरिएका लगानी समेत एनआरएनको लगानीमा जोडेर नेपालको बिकाशमा एनआरएनएको उच्च भूमिका रहेको अतिरञ्जित भ्रम छर्ने प्रयास भयो।

सफा नियत र प्रस्ट चाहना हुनेको लागि त्यो अतिरञ्जित प्रयास वास्तवमै जरुरी थिएन। तर त्यस्तै गरियो। झुट किन टिक्दथ्यो र। त्यो चलाखी सबैले बुझे।

विदेश पुगेका नेपालीले आफ्नो देशमा आफ्नो परिवारको लागि गर्ने लगानी नेपालमा दसकौ दशक देखि चलिआएको हो।विश्वका सबै मुलुकमा यो क्रम छ। त्यहाँ एनआरएनए जस्ता संस्था नभएर हो की त्यहाँ यस्तो लगानी नेपालको तुलनामा दोब्बर भन्दा धेरै देखिन्छ।  नेपालमा एनआरएनए नामक संस्था दर्ता हुनु अघि र पछि यस्तो प्रकृतिको रकम बिदेसिने र स्वदेश भित्रिने तथ्यको चित्र हेर्दा कानुनी र गैर कानुनी तवरले कति पैसा विदेश जाने गर्दछ र कति भित्रने गर्दछ त्यसको रेसियो  एनआरएनए नामक संस्था दर्ता भए पछिको अत्यधिक ठुलो भेटिनु वाट पनि उक्त प्रकारको दाबीको तुक नरहेको प्रस्ट हुन्छ। 

नेपालमा बिदेसिएका नेपालीले रकम पठाउने चलन, विदेशमा मन मरे पछि फर्किएर आफ्नै देश गएर काम गर्ने प्रवृत्ति एनआरएनए संस्था हुँदा पनि नहुँदा पनि चलेकै थियो। र चल्दथ्यो। नेपालको हुँदै गरेको त्यो प्रकृतिको आयमा, लगानीमा एनआरएनए संस्थाको कुनै भूमिका रहेने कुरै थिएन।

बिस्तारै नेपाली जनताले दाबी गरिएका कुन कुन कुराको यथार्थ थिए र कुन थिएनन सजिलै बुझे। यसले र एनआरएनएको उच्च भूमिकामा रहेका आला काँचा  केटौले अतिरञ्जित गर्ने प्रयास सम्पूर्ण प्रवासी नेपाली माथि नेपाली जनताले शङ्का गर्ने र अनास्था दर्साउने कारक बन्यो।

यसैबिच एनआरएनएले विदेशमा रहेका नेपाली हरुको ज्ञान, सिप र प्रविधिमा रहेको पहुँच नेपाल सम्म बिस्तार गर्न सक्दा मुलुकको विकासमा प्रभावकारी भूमिका हुन सक्ने अवधारणा अघि सार्‍यो।

नेपाल सरकार समेत यो अवधारणामा मोहित बन्यो।

नेपाल सरकारले आफ्नै ब्रेन गेन सेन्टर खोलेर प्रवासमा रहेको नेपाली हरूको सिप र ज्ञान उपयोग गरी नेपालमा टेक्नोलोजी ट्रान्सफर गर्ने नारा लियो।

आजको दिनमा प्रदेश सरकार, गाउँ पालिका मात्र होइन कुनै वार्डमा फुटबल चौरको कुरो (KURO JHAAR) उखेल्ने कार्य योजना बन्यो र त्यो वडा वाट बेदेस गएको मानिस कुनै देशमा पुगेर एनआरएनएको भूमिकामा रहेछ भने उसले धन, ज्ञान, सिप र प्रविधि हस्तान्तरण अन्तर्गत उक्त कार्य सम्पन्न गर्न गो-फन्ड बनाएर आफू बसेको मुलुकमा सामाजिक सञ्जाल मार्फत चन्दाको याचना गर्ने काम एनआरएनएको नाम वाट सुरु गरेको भेटीए आश्चार्य मान्नु पर्दैन।

साथै सामाजिक सञ्जालमा आफू एनआरएनएको हस्ती रहेको र आफ्नो संयोजनमा उक्त काम सुरु हुँदै गरेको दाबी गरिएको भेटिनु सामान्य घटना हुने बन्यो।

एनआरएनएको  ज्ञान, सिप र प्रविधि हस्तान्तरण गर्ने भनिएको कार्यक्रम कुन्नि के लाई भन्दा देख्ने लाई लाजको हालतमा पुर्‍याइयो।

एनआरएनए आफैले यो मुद्दा लाई मुलुकको लागि नभएर कुनै सीमित व्यक्तिहरू राता रात सेलिब्रिटी हुने अवसरको रूपमा स्वतन्त्र दुरुपयोग गरी चलाउन दिएर फेरी सम्पूर्ण प्रवासी नेपालीको प्रतिष्ठा गिराउने कार्यक्रम को रुपमा स्थापित हुन दियो।

यो महासंग्राममा पनि  प्रबासी नेपालीको बिश्वाश अनुरूप चलेर आफ्नो  काबिलता प्रदर्शन गर्न एनआरएनए पुन चुक्यो। कम्तीमा प्रवासी नेपालीको साख  गिर्न वाट जोगाउन समेत सक्षम बनेन।

चरम राजनैतिक गुटबन्दी र व्यक्तिवादको चरम द्वन्द्वमा फसेको एनआरएनएको वास्तवमै प्रभावकारी हुनुपर्ने ज्ञान, सिप र प्रविधि हस्तान्तरण जस्ता कार्यक्रम समेत आज हाँसोको विषय बनिदिएको छ।

एनआरएनएको आफ्नै ज्ञान, सिप र प्रविधि हस्तान्तरण बिभाग हेर्ने उपाध्यक्ष जसको अन्तर्गत ज्ञान भेला पर्दछ, उसैलाई समेत माइनस गरि सन्चालन गरिएको उसले संचालन गर्ने विज्ञ सम्मेलनको हैसियत श्राद्धमा बिरालो वाँधने  चलन भने जस्तो फगत कार्यक्रमको लागि कार्यक्रम मात्रमा सीमित बन्यो।

विगतमा भएका भनिएका सम्पूर्ण ज्ञान भेलाहरू सङ्गठनमा उदाएका एक दुई ठेकदारहरू वाट आफ्नो निजी कार्यक्रम जस्तो गरी दुरुपयोग हुन पुगे। प्रवासी नेपालीको नाममा भनी गरिएको ज्ञान, सिप र प्रविधि हस्तान्तरण जस्तो कार्यक्रमले अन्ततः  ज्ञान, सिप र प्रविधि हस्तान्तरण जस्ता तिन वटा शब्दकै हुर्मत लिन पुगे।

नेपालमा चौरमा कुरो (KURO JHAAR) उखेल्ने र मासु पसल थाप्ने कार्य किन आज एनआरएनएको विज्ञ सम्मेलनको उपलब्धि भनी दाबा गर्नु पर्ने अवस्थामा एनआरएनए पुगी रहेछ ? यो शर्मनाक अवस्थामा एनआरएनए कसरि पुग्यो?

एनआरएनएको विज्ञ बेलायती विज्ञ नामका बन्ठेहरु सेलिब्रिटी हुने विगतका सबै सम्मेलन नेपालको लागि नभएर आफूले के के नै गरे भनेर आफ्नो चुरी खुरी देखाउने कुम्भ मेला बनाइएको थियो। मुलुक र प्रवासी नेपाली दुवैको मानमर्दन गर्ने हदमा  विज्ञ भेला अवतरण हुन् पुगेको थियो। आफूले सिकेको ज्ञान, सीप र प्रविधिलाई नेपाल सरकारको पहुँचमा पुर्‍याउन सक्ने भरोसा योग्य विज्ञहरूलाई  दोस्रो विश्व ज्ञान सम्मेलनमा बोल्न, सहभागी हुन र आफ्नो विचार राख्ने अवसर समेत दिइएको थिएन।

एनआरएनएको बन्ठेहरुको मनपरी र तजबिजमा नेपाली जनताको पक्षको एजेन्डा र प्रबासी नेपालीले नेपालमा गर्न चाहने योजनाका फेह्रस्तीहरु  मूलधारमा आउन बाटै रोकिएको थियो। मात्र एकपाखे एकेडेमिसियन भनेर बन्ठेहरुका कोटको खल्तीमा रहेर काम गर्नेहरुको तजबिजमा सम्पूर्ण कार्यक्रमको खाका बनेका थिए। त्यसै अनुरुप जबर्जस्त चलाइएका समेत थिए।

 विगतका सबै सम्मेलनमा कतिपय बदनाम भएका पत्रहरू, कतिपय विज्ञ भनी दाबी गरिएका कार्य क्षेत्रको जिरो कार्य अनुभव भएका, कति त नाम मात्रको कहिल्यै संचालान्मै नआएका संस्थाको उच्च पदस्थको नाममा देखिएका र उक्त झुट दाबीलाई सम्मेलनले बुकलेटमै छापी सही  प्रमाणित गरिदिएर सो बारे जनाकार  गैर आवासीय नेपालीलाइनै लज्जास्पद पारिदिएका थिए ।

एनआरएनएको ज्ञान भेला यसको नेतृत्वमा सबल र योग्य मानिसको हातमा रहेको भए  नेपालको विकासको लागि निकै महत्त्वपूर्ण र प्रभावकारी बन्नेमा कसैको दुबिधा छैन।

ज्ञान भेलाको  नेतृत्व गर्ने व्यक्ति ज्ञान, सीप, अनुभव र प्रविधिको हस्तान्तरण भनेका कुराहरू अर्काको बारीमा फलेको काउली किनेर डोकोमा राखी बजार बजार घुमाएर उपभोक्ताको माग पूर्ति गरे जस्तो त हो नि भन्ने प्रकृतिको प्राज्ञिक पुरातन बादी कोडिंङ्ग ग्रस्त भेटीए।

उनीहरू संस्थाको उच्च तहमा रहेकै भरमा माइक्रो म्यानेजमेन्ट लादेर यस्ता कुराहरू पुरा हुन्छ भन्ने जडशुत्रबादी अहङ्कार र प्रवृत्ति युक्त बनिदिएर प्रवासी नेपाली र नेपाल सरकार बिचको बिकासको बाधकको रूपमा उभिए।प्रबासी नेपाली विज्ञहरुलाई नेपाल संग जोड्ने कामको बटलनेक बन्यो एनआरएनएको आफ्नै ज्ञान भेला सन्चालन गर्ने संयन्त्र।

आज संसारभर आफ्नो कबिलता प्रस्तुत गरि प्रबासी नेपाली विज्ञको रुपमा स्थापित भएका नेपालको लागि अत्यधिक महत्व राख्ने विज्ञहरु भनिरहेका छन्  एनआरएनएको टुप्पोमा मुलक हैन आफ्नो सान, मान र प्रतिष्ठा खोज्ने  रहुन्जेल नेपालको सेवा गर्ने पबित्र चाहना, प्रयास एनआरएनए मार्फत  सम्भब हुदैन।

संसारका वास्तविक विज्ञहरू भन्दछन् – त्यसैले म त अथवा हामिहरु त  एनआरएनए लाई केहि समयको लागि पन्छाएर सिधै नेपाल सँग जोडिई आफ्नो कार्यहरू सञ्चालन गर्ने बाटो समातिरहेको छु। भोलि सुध्रेको खण्डमा बिकल्प सोच्न सकिन्छ।

आज एनआरएनए चुनाबको संग्राममा उभिएको छ।यस चुनावमा यसका शुभ चिन्तकहरू  एनआरएनएको पक्षाघात रुपी भाइरस बनेका बेलायती बन्ठे विज्ञ प्रवृत्ति  मुक्त एनआरएनए बनोस् भन्ने कामनामा रहेका छन्।  अन्यथा यो सङ्गठन फेरी लुट र सीमित वर्गको स्वार्थपूर्ति नियमितता दिने संयन्त्र हुने बुझ्दछन्। 

एनआरएनएको ज्ञान, सिप, प्रविधि हस्तान्तरण र विज्ञ भेला आदि भनेको म र मेरो परिवारको निजि दाइजोको विषय हो भनी सोची बस्ने जडशुत्रबादी अहङ्कार र प्रवृत्तिको “अति” वाट जसरी पनि एनआरएनए लाई मुक्त गर्नु आजको सम्पूर्ण प्रवासी नेपालीहरूको तत्कालीन आवश्यकता बनेको छ।

ति प्रवृतिहरु आज फेरी यो वा त्यो नाममा  एनआरएनएको माथिल्लो तहमा पुनः आएर एनआरएनएको ज्ञान, सिप, प्रविधि हस्तान्तरण र विज्ञ भेला जस्ता कार्यक्रमको अस्तित्व नै माटोमा मिलाउने नियतले टाउको उठाएर अघि बढेकोतपाइँ हामीले देखि रहेका छौ।

यस्ता प्रवृत्ति र विकृति तथा एनआरएनएका भाइरसहरू लाई  यस पटकको एनआरएनएको चुनावले तिरा लगाउन अनिवार्य बनेको छ।

आशा गरौँ यसै चुनाबले एनआरएनएमा हुर्किएर झ्याङ्गिएका उक्त प्रकारका दुष्ट प्रवृत्तिहरूको अप्रेसन मार्फत उपचार गर्ने छ।

अनि प्रवासी नेपालीहरू सिधै आफ्नो प्रिय  एनआरएनए मार्फत नेपालसँग जोडिने क्रम बढ्ने छ।

जय एनआरएनए।

सम्वाददाता, टोरन्टो, क्यानाडा।